Σταυροπάζαρο, η Δημοτική Αγορά Πύργου

Το ακροκέραμο της Αγοράς, μία τυπική πατρινή κόρη, προσδίδει στο μεγαλοπρεπές κτήριο θηλυκή χάρη

Τα ακρωτήρια των αετωμάτων έχουν αντικατασταθεί από αντίγραφα

Κεντρικό ακρωτήριο, αντίγραφο του πρωτοτύπου. Οι φθορές του γείσου, σε ένα κτήριο του οποίου η ανακαίνιση ολοκληρώθηκε πριν έξι χρόνια, προκαλούν απογοήτευση

Γωνιακό και μετωπιαία ακροκέραμα, αντίγραφα των αυθεντικών, στο ψηλότερο σημείο του κτηρίου

Κατά την ανακαίνιση του κτηρίου της Αγοράς συνέβησαν δύο γεγονότα: απερρίφθησαν τα ακροκέραμα που παρουσίαζαν μεγάλες φθορές και όσα κρίθηκαν κατάλληλα για επανατοποθέτηση, ακουμπήθηκαν με προσοχή στο πεζοδρόμιο. Έτσι και χωρίς καμμία δυσκολία όποιος περαστικός ήθελε, άπλωνε το χέρι του και αποκτούσε ένα μικρό ενθύμιο της Μπέλ Επόκ του Πύργου. Όταν το πήραν είδηση τα συνεργεία των αναστηλωτών, πρέπει να είχε αποκτήσει ακροκέραμα της Αγοράς ο μισός Πύργος. Έτσι κρίθηκε αναγκαία η συμπλήρωση με νέα κομμάτια από κόκκινο πηλό, τα οποία τοποθετήθηκαν όλα στο ψηλότερο, κεντρικό τμήμα του κτηρίου, ώστε να είναι λιγότερο ορατά. Οι κρατήρες στο στηθαίο του κεντρικού τμήματος είναι επίσης αντίγραφα

Κλειδί της αψίδας του προπύλου

Ιωνικοί κίονες στηρίζουν τα ημικυκλικά τόξα του νεοαναγεννησιακού προστώου, που είναι χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής δεινότητας του Ερνέστου Τσίλλερ και θυμίζει το Ιλίου Μέλαθρον στην Αθήνα

Η είσοδος της Αγοράς επί της οδού Καραϊσκάκη, ατενίζει με θλίψη το νεοελληνικό περιβάλλον

Η κύρια όψη της Αγοράς επί της οδού Καραϊσκάκη και η γωνία με την οδό Κρεσταινίτου

Η ίδια γωνία πριν πολλά χρόνια, όταν η Αγορά ήταν σε λειτουργία. Το περίπτερο απομακρύνθηκε όταν ξεκίνησαν οι εργασίες ανακαινίσεως, γύρω στο 2000.

Ο επιμήκης άξονας της Αγοράς από τα χρόνια λειτουργίας της. Αριστερά διακρίνονται τα τσιγγέλια του κρεοπωλείου και επάνω στο τραπέζι η μηχανή του κιμά. Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται μία μαντεμένια κρήνη. Στο βάθος, προς την έξοδο επί της οδού Κρεσταινίτου μία γυναίκα πίνει νερό από τη μαρμάρινη κρήνη. Κατά την ανακαίνιση του κτηρίου, με πρωτοβουλία της τότε Δημοτικής Αρχής, η κρήνη αυτή αφαιρέθηκε από το φυσικό της χώρο και τοποθετήθηκε σε ένα άσχετο σημείο της πόλεως, αφού πρώτα κινδύνεψε να τοποθετηθεί σε κήπο ιδιωτικής οικίας, πρόθεση που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Όταν ο Δήμος αποσπά κομμάτια ενός ιστορικού διατηρητέου κτηρίου και τα τοποθετεί όπου του κάνει κέφι, ποιος μπορεί να κατηγορήσει αυτούς που πήραν ένα ακροκεραμάκι από το πεζοδρόμιο;

Το εσωτερικό της εγκαταλελειμμένης Αγοράς, όπου διακρίνονται τα αποκολλημένα τμήματα της μαρμάρινης κρήνης

Η Αγορά οπως ήταν για χρόνια μετά τη διακοπή λειτουργίας της. Οι ορθογώνιοι φεγγίτες εκατέρωθεν του προστώου κλείστηκαν

Η πίσω όψη επί της οδού Ιωάννου Μεταξά. Στο εικονιζόμενο βόρειο μέρος λειτουργούσε η ψαραγορά, στο κεντρικό μέρος η λαχαναγορά και στο νότιο, στο βάθος, η κρεαταγορά

Σχέδιο αποκαταστάσεως του κτηρίου επί της οδού Κρεσταινίτου

Το εμπόριο τροφίμων της νεαρής πόλεως του Πύργου το 19ο αιώνα διεξαγόταν γύρω από δύο δρόμους που τέμνονταν καθέτως, σχηματίζοντας σταυρό. Αυτό ήταν το λεγόμενο Σταυροπάζαρο. Τα καταστήματα στεγάζονταν σε ξύλινα παραπήγματα, που δεν περιποιούσαν τιμή στην αναπτυσσόμενη πόλη, ούτε εξασφάλιζαν συνθήκες υγιεινής. Το 1889 με πρωτοβουλία του σοφού δημάρχου Πέτρου Αυγερινού αποφασίστηκε ο εξωραϊσμός της αγοράς. Για το σκοπό αυτό κλήθηκε ο καταλληλότερος άνθρωπος και αρχιτέκτων, που δεν ήταν άλλος από τον Ερνέστο Τσίλλερ. 

Ο Τσίλλερ σχεδίασε ένα κτήριο που περιελάμβανε τους δύο κάθετους δρόμους του Σταυροπάζαρου και τα τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα των ξύλινων παραπηγμάτων και τελικά δημιούργησε ένα μεγαλοπρεπές κτήριο νεοαναγεννησιακού ρυθμού που μόνο «παζάρι» δεν θα μπορούσε να θεωρείται πλέον. Σε αυτό αναγνωρίζονται όλα τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής του μεγαλοφυούς Γερμανού αρχιτέκτονα, όπως τα ημικυκλικά τόξα των ανοιγμάτων, οι προεξέχοντες ακρογωνιαίοι λίθοι, οι κίονες ιωνικού ρυθμού, τα έντονα χρώματα και φυσικά η δαψιλής χρήση μαρμάρων και ακροκεράμων. Εκμεταλλευόμενος την κλίση του εδάφους δημιούργησε ένα επιπλέον επίπεδο προς την οδό Πετραλιά. Στα αίθρια τοποθετήθηκαν δύο κρήνες προς χρήση ανθρώπων και ζώων. Ο Πύργος είχε πλέον μία αγορά τροφίμων ευρωπαϊκών προδιαγραφών, με εξασφαλισμένες συνθήκες υγιεινής.

Μακέτα της Αγοράς από τις οδούς Μεταξά και Πετραλιά

Τα χρόνια πέρασαν, η Αγορά ταύτισε την παρακμή της με την παρακμή της περιοχής και της πόλεως και κάποια στιγμή οι πύλες της έκλεισαν οριστικά. Η γειτονιά υποβαθμίστηκε και από τα πέριξ δρομάκια άρχισε να αναδύεται τσίκνα. Η Αγορά είχε καταντήσει ουρητήριο. 

Ήταν η αφορμή των Ολυμπιακών Αγώνων που οδήγησε τη Δημοτική Αρχή και το Υπουργείο Πολιτισμού στην απόφαση αναστηλώσεως του μνημείου. Στην αμηχανία περί της μελλοντικής χρήσεως έπεσε η εύκολη για την Ελλάδα ιδέα: μετατροπή σε αρχαιολογικό μουσείο. Κανείς δεν σκέφθηκε όμως τι θα εξέθετε ένα μουσείο στον Πύργο, μόλις είκοσι χιλιόμετρα από την Ολυμπία.

Έχουν περάσει έξι χρόνια από τα εγκαίνια της ανακαινισμένης Αγοράς και ακόμη το μουσείο είναι στα χαρτιά. Το υπενθυμίζουν μόνο οι πινακίδες που έχουν τοποθετηθεί στην πόλη. Μετά το πέρασμα του απολύτως αδιάφορου για τον εκ μητρός τόπο καταγωγής του Κώστα Σημίτη, οι ελπίδες εναποτίθενται πλέον στον Πύργιο Υφυπουργό Πολιτισμού Κώστα Τζαβάρα. Ας ελπίσουμε το πέρασμά του από τη θέση αυτή να αφήσει κάτι καλό στην πόλη που τον εξέλεξε.